Lesi- og skrivitænastan
Í Lesi- og skrivitænastuni á Glasi vegleiða vit næmingum, ið hava avbjóðingar við lesing og skriving.
Í sambandi við skiftið frá fólkaskúla til miðnám ella yrkisnám, kunnu lesi- og skrivitrupulleikarnir viðhvørt kennast meira umfatandi. Tekstirnir í fakunum gerast torførari og innihalda fleiri fakorð, enn ein er vanur við. Krøvini eru vorðin hægri. Tað er tí týðandi at fara undir uppgávur og heimaarbeiði í góðari tíð og at brúka ta hjálp, sum er tøk.
Næmingar eru altíð vælkomnir inn í Lesi- og skrivitænastuna í høli 410, so leiðbeina vit fegin.
Eisini ber til at skriva til lst@glasir.fo
Tá tú søkir um upptøku á Glasi, kanst tú fáa røttu hjálpina sum skjótast, um tú hevur upplýst um møguligar lesi- og/ella skriviavbjóðingar.
Sum næmingur á Glasi kanst tú brúka lesi- og skriviforrit og onnur amboð, sum kunnu lætta um skúlagongdina.
Í Lesi- og skrivitænastuni (LST) hjálpa vit við at heinta lesi- og skriviforrit til teldu og telefon og undirvísa í at brúka forritini.
Við hesum kann leiðin gerast lættari frá skúlabyrjan til prógv.
Onnur hjálp kann vera:
– longd tíð til próvtøkurnar
– talgildir tekstir (OCR)
– NOTA (ljóðbókasavn)
– tillagað próvtøkuhøli
– borðskermar ella onnur pedagogisk amboð
Hesi átøk koma ikki at ávirka ella standa í próvnum.
Niðanfyri eru leinki til Intowords og onnur hjálparamboð. Vel tað, sum tú skalt brúka:
IntoWords til Cloud (Chrome/Edge – ískoytisforrit til kagar – riggar til Mac, Windows og Chromebooks)
IntoWords til Mac (føroyskar røddir eru ikki tøkar til MAC offline, men virkar saman við IntoWords til Cloud)
Intowords til iOS (iPhone og iPad)
Tá forritið er tikið niður, skalt tú rita inn umvegis Microsoft-login og tínum glasir-brúkara.
CD-ORÐ Windows
Enn brúka fleiri CD-ORÐ. Tað ber til at brúka CD-orð sum vanligt (til 2025).
CD-ORÐ kann heintast her
Ordlab
Á Ordlab.dk eru +350 videovegleiðingar, sum stutt greiða frá nýggjastu og mest aktuellu lesi- og skrivistuðlandi tøknini (til android, chromebook, iphone, mac, online og windows). Øll á Glasi hava atgongd til Ordlab.dk.
Rita inn á Ordlab.dk umvegis WAYF og tín glasir-brúkara her
Føroyskur rættstavari
Føroyskur rættstavari kann heintast her
Rættstavarin riggar ikki gjøgnum Office online og bara til Windows teldur.
iSolveIT hevur ment ein føroyskan talukennara úr tilfarinum frá Ravnur verkætlanini. Appin eitur VoisIT. Nú kanst tú tosa inn á telefonina, kopiera tekstin úr appini og seta hann inn aðrastaðni.
VoisIT til iOS (iphone) kann heintast her.
VoisIT til Android kann heintast her.
Sí videobrot um tilgongdina at menna appina her.
Til ber at brúka lektucaféina hvønn mána-, týs-, miku- og hósdag. Yvirlitið vísir, hvørjir faklærarar eru hvørjar dagar.
Fyri at gera lestrartíðina so góða og mennandi sum gjørligt, er umráðandi at skapa góðar lestrarvanar frá byrjan av.
Lektiukaféin er eitt tilboð, har næmingar hava møguleika at leita sær hjálp, t.d. í samband við heimaarbeiðið.. Lektiukafé er mánadag, týsdag, mikudag og hósdag í 5. blokki – frá kl. 15:30 til 17.00 í bókasavnasøkinum.
Her er gjørligt at fáa hjálp og leiðbeining í ymiskum lærugreinunum. Næmingar, lærlingar og lesandi eru vælkomin at venda sær til Næmingatænastuna, um ynski er um hjálp í øðrum lærugreinum.
Hvønn týsdag verður Lesi- og skrivitænastan eisini til staðar at stuðla og vegleiða næmingum, ið hava avbjóðingar við at skipa sítt lestrarlív og hava torført við at loysa ítøkiligar lestraruppgávur, og at læra næmingarnar at nýta ymisk hjálparamboð, sum kunnu gera lestrarlívið lættari.
Støði verður tikið í fortreytunum hjá tí einstaka næminginum. Vit hjálpa við stórum og smáum uppgávum. Eingin fakligur spurningur er “ov býttur” at seta, og eingin hjálp er “ov pínilig” at biðja um.
“Uden mad og drikke …”
Tað ber illa til at læra meira eftir ein heilan skúladag, um mann er svangur ella tystur. Tí borðreiða vit við tvíflísum, skuffukøku, kaffi og te fyri tykkum, sum koma á lektiukafé.
Møtið fjølment. – Tað verður hugnaligt. Tað verður hugaligt. Og tað verður mennandi.
Lesi- og skrivitøkni eru amboð, sum kunnu hjálpa og stuðla tær, ið hevur dysleksi ella aðrar lesi- ella skrivitrupulleikar. Tey kunnu vera við til at lætta um lesing, skriving og staving í gerandisdegnum – bæði í skúla, arbeiði og frítið.
Tað finnast mong ymisk amboð til bæði teldur, teldlar og smartphones. Tey kunnu heintast sum forrit og leggjast inn á talgildu eindirnar ella brúkast sum online tænasta.
Við lesi- og skrivitøkni fært tú millum annað upplestur av teksti, hjálp til at stava, stuðul til koma í gongd við at skriva tekst, at skipa tekst osfr.
IntoWords á føroyskum
Forritið IntoWords fæst á føroyskum til allar teldur og smartphones.
Við IntoWords hevur tú millum annað møguleika at fáa tekst lisnan upp fyri tær, at goyma tekst sum ljóðfílu, at fáa hjálp til at stava torfør orð, gera yrkisorðalistar, at fáa stuðul til at skriva tekstir við til dømis skriviskabelónum og annað. (sí samlað yvirlit yvir lesi- og skrivifunktiónir her)
Hesi mál eru tøk í IntoWords: Føroyskt, danskt, norskt bókmál, svenskt, enskt, franskt, týskt og spanskt.
Øll á Glasi kunnu brúka IntoWords.
Tað kann leggjast á telduna sum eitt forrit, kann nýtast sum ískoytisforrit á kagum (browsarum) og finst eisini sum ein app til telefonir og Ipad.
Niðanfyri eru ymisk leinki til at taka IntoWords niður, alt eftir hvørja teldu og telefon, tú hevur. Best er at taka forritið niður á telduna og sum ískoytisforrit til kagar/browsarar. Harumframt er snilt at taka telefonappina niður. (Installatiónsvegleiðing á donskum er her).
Um tú hevur lagt IntoWords inn á fleiri av tínum talgildu eindum, verða vangastillingar og annað, sum tú gert í IntoWords á einari talgildari eind (t.d. Windows-teldu), sjálvvirkandi synkroniseraðar við IntoWords á hinum eindunum hjá tær (t.d. Iphone).
Vit hava gjørt átta ymiskar vegleiðingar í at brúka CD-ORÐ 10,2:
Orðblindni verður eisini nevnt dysleksi. Dysleksi er eitt spesifikt slag av lesi- og skrivitrupulleikum, sum ikki er treytað av intelligensi ella generellum læringarevnum. Trupulleikarnir eru tískil óheftir av aldri, motivatión og útbúgvingarstøði annars. Dyslektiskir lesi- og skrivitrupulleikar hava sín uppruna í nevrologiskum viðurskiftum, sum aloftast eru av arvaligum slag.
- Trupulleikar við at avkoda og seta saman ljóð í bókstavum, so teir verða til ljóð í einum orði. Hetta verður nevnt fonologiskir trupulleikar. Hesir trupulleikar gera, at tað kann verða drúgt at lesa og/ella at stava orð.
- Trupulleikar við at tvíhalda upplýsingum, meðan tær verða tilevnaðar (Tað er meðan ein lesur og skrivar). Hetta slagið av avbjóðingum hevur sín uppruna í einum avmarkaðum arbeiðsminni. Hetta elvir til, at man lesur seint, at lesifatanin gerst avmarkað og skrivingin óneyv.
- Áðurnevndu viðurskifti føra samanumtikið til eina ikki-automatiseraða lesigongd. Hetta merkir, at lesing av truplum og/ella fakliga tungum tekstum, gerst uppaftur meira torfør. Tá avmarkaða arbeiðsminnið verður uppaftur meira ovbyrjað, darvar hetta samlaðu lesifatanina.
Tá ein næmingur við dysleksi fer undir ein miðnámsskúlaútbúgving, hækka krøvini til lesing og skriving. Hetta førir, vegna áðurnevndu grundeyðkenni, til, at onnur dysleksi-eyðkenni koma til sjóndar. Hesi eyðkenni kunnu t.d. vera:
- Lægri lesiferð ella óneyv lesing
- Møði og/ella hugsavningartrupulleikar
- Trupulleikar við at orða seg í sambandi við skriving
- Trupulleikar við lesing og innlæring av nýggjum orðum
- Trupulleikar við at skilja faktekstir, serliga um teksturin er á fremmandamáli
Dysleksi er eitt arvaligt treytað niðursett virkisføri. Dysleksi hvørvur ikki, og ein kann ikki lekjast fyri dysleksi. Tey ítøkiligu dysleksi-eykennini eru kortini broytilig. Hetta merkir, at tær lesi- og skriviavbjóðingar, sum ein persónur við dysleksi hevði sum barn, ikki neyðturviliga eru somu avbjóðingar, sum viðkomandi hevur sum vaksin.
- Barnið við dysleksi kann hava trupult við at læra at lesa. Sum vaksin lesandi kann ein hava lært at lesa, men lesur ofta seint
- Barnið við dysleksi hevur tað vanliga trupult við at stava og stavar ofta illa. Sum vaksin lesandi hevur viðkomandi møguliga bert trupult við at stava ókend orð, fremmandaorð og orðaendingar
- Barnið við dysleksi hevur vanliga trupult við at skriva. Sum vaksin lesandi hevur viðkomandi møguliga serliga trupulleikar við at seta saman setningar, at byggja upp brot og heilar tekstir.
Lærugreinar
